Osnovne informacije
O gradu
Na sjeveroistočnom dijelu Crne Gore u gornjem slivu Lima, između planina Bjelasice, Smiljevice, Turjaka i Mokre planine nalazi se raskošna ljepotom prirode i vrijednim kulturno istorijskim spomenicima dolina, na preko 600 metara nadmorske visine, u kojoj se razvija opština Berane. Prostire se na površini od 717 kvadratnih kilometara. Najviša tačka u opštini je vrh Crna glava koji doseže nadmorsku visinu od 2.139 metara.
Postoje materijalni dokazi da čovjek prebiva na ovim prostorima od praistorijskih vremena. U toku prohujalih milenijuma smjenjivali su se je razne kulture, od starčevačke, vinčanske, ilirske, keltske, rimske, preko vizantijske slovenske i orijentalne, do moderne evropske dvadesteprvog stoljeća. Polimski muzej u Beranama posjeduje prekrasne eksponate koji svjedoče o svim ovim epohama. Slovenska plemena naselila su ove krajeve u VI i VII vijeku.
Na mjestu gdje se danas nalazi, do 1862. godine nije bilo ni jedne kuće. Tada je, poslije bitke na Rudešu, za potrebe turske vojske podignuto vojno uporište. Samo naselje se sporo širilo jer se pravoslavni živalj nerado odlučivao da podiže kuće pored turskog logora.
Turci su na Jasikovcu izgradili utvrđenje, most na Limu, a zatim vojne kasarne na njegovoj lijevoj obali gdje je danas Opšta bolnica. Na Prosinama, ispod Jasikovca izgradili su „hareme“ – stanove za oficire i službenike, po čemu je ovaj dio grada dobio ime. U početku to je bilo vojničko naselje i naselje za porodice vojnih časnika.
Varoš počinje da privlači poslovne ljude i brzo se širi. Pored vojničkog naselja niču hanovi, krčme, zanatske radionice i trgovačke radnje. Tokom minulih vjekova Gornje Polimlje više puta je mijenjalo ime. U srednjem vijeku zvalo se Budimljanska župa a od 1957. godine javlja se ime Has koje postepeno potiskuje raniji naziv. Sredinom XIX vijeka, Berane i njegova bliža okolina počinju se zvati – Beranska nahija. Samo Berane dobilo je ime po Beran-selu, obližnjem naselju koje je danas uraslo u gradsko jezgro.
U znak sjećanja na revolucionara Ivana Milutinovuća, 21. jula 1949. godine, donijeta je odluka da se grad zove Ivangrad a poslije referenduma građanja u novembru 1991. godine vraćeno je staro ime Berane.
Prije Drugog svjetskog rata, Berane su imale 3500 stanovika. Prema popisu iz 1961. godine, u gradu je živjelo 6969 stanovnika. Populacioni bum posljedica je industrijalizacije i privrednog razvoja. Nagli razvitak Berana doveo je ovu varošicu do modernog, savremenog, a rekli bismo i do najljepšeg grada na sjeveru Crne Gore.
Prema popisu iz 2003. godine, beranska opština imala je 40.880 stanovnika u 66 naselja od kojih je samo jedno – Berane – gradskog karaktera. Berane je sa svih strana okruzeno planinskim visoravnima. Na ovim prostorima smenjivale su se civilizacije, koje su zasobom ostavile bogato kulturno nasledje. Ipak, Berane kao grad utvrdili su Turci 1862, a u sastav Crne Gore ulazi 1912. Berane je mlad grad. Njegove su ulice prostrane, a krase ga trgovi i parkovi. Nadomak grada nalazi se ski – lift koji vodi do skijalista na Skrivenoj i Smiljevici. Grad je orjentisan ka zimskom turizmu, ali veliki broj arheoloskih nalazista cine ga privlacnim i za ovakav vid turisticke ponude. Manastir Djurdjevi stupovi, gde je Sveti Sava osnovao jednu od prvih srpskih episkopija, predstavlja vazan istorijsko kulturni spomenik ovog grada.
